Prof. Dr. Ela Temeloğlu Keskin

Paratiroid Bezi ve Paratiroid Hormonu (PTH) Nedir?

Paratiroid bezleri, kalsiyum dengesinin düzenlenmesinde temel rol oynar. Paratiroid hormonunun (PTH) işlevleri şunlardır:

​

Kalsiyum Artırıcı Etki: PTH, kemiklerdeki kalsiyumun kana salınmasını teşvik eder.

Böbreklerde Kalsiyum Geri Emilimi: PTH, böbreklerin idrar yoluyla atılan kalsiyumu geri emmesini sağlar.

D Vitamini Aktivasyonu: PTH, böbreklerde D vitamininin aktif formuna dönüşümünü sağlar. Bu, bağırsaklardan kalsiyum emilimini artırır.

​

Bu karmaşık sistemde herhangi bir dengesizlik, paratiroid bezi hastalıklarına yol açabilir.

​

Paratiroid Bezi Hastalıkları

Paratiroid bezleri ile ilgili hastalıklar, genellikle bezlerin aşırı çalışması (hiperparatiroidizm) ya da az çalışması (hipoparatiroidizm) ile ilişkilidir. Ayrıca nadir de olsa paratiroid tümörleri veya kanserleri de bu gruba girer.

​

Hiperparatiroidizm

Hiperparatiroidizm, paratiroid bezlerinin aşırı miktarda PTH üretmesidir. Bu durum, kandaki kalsiyum seviyelerinin normalden yüksek olmasına (hiperkalsemi) yol açar. Hiperparatiroidizm, primer, sekonder ve tersiyer olmak üzere üç şekilde sınıflandırılır:

​

Primer Hiperparatiroidizm: Paratiroid bezlerinin kendiliğinden aşırı PTH üretmesidir. Genellikle iyi huylu bir paratiroid adenomu (tümörü) nedeniyle meydana gelir. Bu durum, hiperkalsemiye yol açar ve kemiklerin zayıflamasına, böbrek taşı oluşumuna ve diğer organlara zarar verebilir.

Sekonder Hiperparatiroidizm: Kandaki düşük kalsiyum seviyelerine yanıt olarak paratiroid bezlerinin aşırı PTH üretmesidir. Genellikle kronik böbrek yetmezliği veya D vitamini eksikliği gibi durumlarla ilişkilidir.

Tersiyer Hiperparatiroidizm: Uzun süreli sekonder hiperparatiroidizmden sonra paratiroid bezlerinin özerk hale gelip kontrolsüz PTH üretmeye devam etmesidir. Genellikle kronik böbrek hastalığı olan bireylerde görülür.

​

Hipoparatiroidizm

Hipoparatiroidizm, paratiroid bezlerinin yetersiz PTH üretmesidir. Bu durum, kandaki kalsiyum seviyelerinin düşmesine (hipokalsemi) ve fosfor seviyelerinin yükselmesine neden olur. Hipoparatiroidizm genellikle cerrahi müdahaleler sonrası ya da otoimmün hastalıklar sonucunda ortaya çıkar.

​

Paratiroid Tümörleri ve Kanseri

Paratiroid kanseri nadir görülen ancak ciddi bir hastalıktır. Genellikle primer hiperparatiroidizme yol açan iyi huylu paratiroid adenomlarından farklı olarak, paratiroid kanserleri malign (kötü huylu) olup kontrolsüz hücre büyümesine neden olur. Paratiroid kanserinde, PTH üretimi aşırı derecede artar ve hiperkalsemi ciddi boyutlara ulaşabilir.

​

Paratiroid Bezi Hastalıklarının Tanısı

Paratiroid bezi hastalıklarının tanısı, belirtiler ve laboratuvar testleriyle yapılır. En yaygın kullanılan testler şunlardır:

​

Kan Testleri: Kalsiyum, fosfor, PTH ve D vitamini seviyelerini ölçmek için kullanılır.

İdrar Testleri: İdrar yoluyla atılan kalsiyum miktarı değerlendirilir.​

Görüntüleme Yöntemleri: Paratiroid sintigrafisi, ultrason veya bilgisayarlı tomografi (BT) ile paratiroid bezlerindeki büyümeler veya tümörler görüntülenebilir.

Kemik Yoğunluğu Ölçümü: Kemiklerde kalsiyum kaybını belirlemek için kullanılır.

​

Sonuç

Paratiroid bezleri, kalsiyum dengesi ve kemik sağlığı için hayati öneme sahip küçük bezlerdir. Hiperparatiroidizm ve hipoparatiroidizm gibi hastalıklar, kalsiyum seviyelerinde ciddi dalgalanmalara yol açarak kas, sinir ve kemik sistemini etkileyebilir. Paratiroid bezi hastalıklarının tanı ve tedavisi, genellikle hormon seviyelerinin düzenlenmesine ve cerrahi müdahalelere dayanır. Bu hastalıklar zamanında teşhis edilip tedavi edilmezse, ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.