Gebelik Şekeri
Prof. Dr. Ela Temeloğlu Keskin
Gebelik Şekeri Nedir?
Gebelik şekeri, hamilelik sırasında ortaya çıkan ve genellikle doğumdan sonra kaybolan bir tür diyabet (şeker hastalığı) biçimidir. Tıbbi olarak "gestasyonel diyabet" olarak adlandırılan bu durum, hamileliğin ilerleyen dönemlerinde insülin hormonunun etkisiz hale gelmesi veya yetersizliği nedeniyle kan şekeri seviyelerinin yükselmesi sonucu oluşur.
Genellikle hamileliğin 24. ile 28. haftaları arasında teşhis edilir ve hamileliğin sona ermesiyle birlikte çoğu kadın için düzelir. Ancak, gebelik şekeri, ileride tip 2 diyabet geliştirme riskini artırabilir.
Hamilelik sırasında vücutta bazı hormonal değişiklikler meydana gelir. Bu değişiklikler, insülinin etkisini azaltabilir. Insülin, pankreas tarafından üretilen bir hormondur ve kan şekeri seviyelerini düzenler. Hamilelikte hormonların artışı, insülinin etkisini azaltabilir, bu da kan şekeri seviyelerinin yükselmesine neden olur.
Gebelik Şekerinin Nedenleri
Gebelik şekeri gelişiminde rol oynayan başlıca faktörler şunlardır:
Genetik Yatkınlık: Ailede diyabet öyküsü olan kadınların, gebelik şekeri geliştirme riski daha yüksektir.
Obezite: Hamilelik öncesi aşırı kilolu olan kadınlar, gestasyonel diyabet riskine daha açıktır.
Yaş: 25 yaş ve üstü kadınlarda gebelik şekeri riski artar.
Polikistik Over Sendromu (PCOS): Bu hormonal bozukluğu olan kadınlarda, insülin direnci ve gebelik şekeri riski daha yüksektir.
Önceki Gebeliklerde Problemler: Daha önceki gebeliklerinde gestasyonel diyabet geçiren kadınlar veya büyük bebek doğuran kadınlar (makrozomi) için risk faktörüdür.
Gebelik Şekerinin Belirtileri
Genellikle gebelik şekeri, belirgin belirtiler göstermeden gelişebilir. Ancak bazı kadınlar aşağıdaki belirtileri hissedebilir:
Aşırı susama
Sık idrara çıkma
Yorgunluk
Bulanık görme
Ağız kuruluğu
Bu belirtiler genellikle normal hamilelik semptomları ile karışabilir, bu nedenle düzenli kontroller önemlidir.
Gebelik Şekerinin Teşhisi
Gebelik şekeri, genellikle hamileliğin 24-28. haftalarında yapılan kan testleri ile teşhis edilir. Aşağıdaki yöntemler kullanılır:
Glukoz Tolerans Testi (GTT):
Bu testte, açlık kan şekeri ölçülür. Ardından belirli bir miktar glukoz içeren bir içecek verilir ve belirli aralıklarla kan şekeri ölçümleri yapılır.
Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT): Bu test, gestasyonel diyabetin tanısında en yaygın olarak kullanılan testtir. Eğer kan şekeri seviyeleri belirli sınırların üzerinde çıkarsa, gestasyonel diyabet tanısı konur.
Açlık Kan Şekeri Testi:
Gebelik öncesi diyabet öyküsü olan kadınlarda, açlık kan şekeri seviyeleri kontrol edilebilir.
Gebelik Şekerinin Tedavisi
Gebelik şekeri tedavisi, kan şekeri seviyelerini kontrol altına almak ve hem anne hem de bebek sağlığını korumak için önemlidir. Tedavi planı, bireysel ihtiyaçlara göre değişebilir ve genellikle aşağıdaki adımları içerir:
Diyet Değişiklikleri: Düşük glisemik indeksli (GI) gıdalar tercih edilerek, karbonhidrat alımı düzenlenmelidir. Sebzeler, tam tahıllar ve sağlıklı yağlar içeren dengeli bir diyet önerilir. Öğünler düzenli olarak tüketilmeli ve aşırı şekerli, işlenmiş gıdalardan kaçınılmalıdır.
Egzersiz: Düzenli fiziksel aktivite, insülin duyarlılığını artırır ve kan şekeri seviyelerini kontrol etmeye yardımcı olur. Hamilelikte güvenli olan egzersiz türleri, yürüyüş, yüzme veya prenatal yoga olabilir.
İnsülin Tedavisi: Eğer diyet ve egzersiz ile kan şekeri kontrol altına alınamazsa, insülin tedavisi gerekebilir. İnsülin, vücudun glukozu daha etkili kullanmasına yardımcı olur.
Kan Şekeri Takibi: Anne adayının kan şekeri seviyeleri, evde yapılan ölçümlerle düzenli olarak takip edilmelidir. Bu, gerekli durumlarda hızlı müdahale yapılmasına olanak tanır.
Gebelik Şekerinin Komplikasyonları
Eğer gebelik şekeri tedavi edilmezse, bazı komplikasyonlar ortaya çıkabilir:
Bebek Üzerindeki Etkiler:
Aşırı Büyüme (Makrozomi): Yüksek kan şekeri seviyeleri, bebeğin normalden daha büyük olmasına neden olabilir, bu da doğum sırasında zorluklara yol açabilir.
Doğum Travması: Büyük bebek doğumu sırasında yaralanmalara neden olabilir.
Erken Doğum: Gebelik şekeri, erken doğum riskini artırabilir.
Anne Üzerindeki Etkiler:
Yüksek Tansiyon: Gebelik şekeri, preeklampsi gibi yüksek tansiyon durumlarına yol açabilir.
Tip 2 Diyabet Riski: Gebelik şekeri geçiren kadınların ileride tip 2 diyabet geliştirme riski artar.
Doğumdan Sonra
Gebelik şekeri genellikle doğumdan sonra kaybolur. Ancak, bu durum, kadınların ileride diyabet riski açısından dikkatli olmalarını gerektirir. Doğum sonrası kontrol testleri ile kan şekeri seviyeleri izlenmeli ve sağlıklı yaşam tarzı sürdürülmelidir.
Sonuç
Gebelik şekeri, hamilelikte ortaya çıkan ve genellikle doğum sonrası geçen bir durumdur. Ancak, gebelik şekeri tanısı konan kadınlar için düzenli takip ve tedavi, hem anne hem de bebek sağlığı açısından kritik öneme sahiptir. Sağlıklı bir diyet, düzenli egzersiz ve kan şekeri takibi ile bu durum kontrol altına alınabilir. Hamilelik süresince yaşanan herhangi bir belirti veya değişiklikte, bir sağlık uzmanına danışmak önemlidir. Erken tanı ve tedavi, gebelik şekeri ile ilişkili komplikasyonların önlenmesine yardımcı olabilir.