Aşırı Tüylenme
Prof. Dr. Ela Temeloğlu Keskin
Aşırı Tüylenme Nedir?
Aşırı tüylenme, tıbbi terimle "hirsutizm", kadınların vücutlarının erkeklerde tipik olarak görülen kıllanma desenine benzer bir şekilde aşırı kıllanması durumudur. Hirsutizm, genellikle yüz, göğüs, sırt, karın ve bacaklar gibi bölgelerde meydana gelir. Normalde kadınlarda ince, açık renkli ve yumuşak olan tüylerin, kalın, koyu renkli ve sert bir hale dönüşmesi ile karakterizedir. Hirsutizm, genellikle hormonal dengesizliklerden kaynaklanır ve tedavi edilmediğinde bireylerde psikolojik rahatsızlıklara yol açabilir. Aşırı tüylenme yapısal veya ailevi olabilir. Ancak aşırı tüylenmenin nedenleri arasında böbrek üstü bezinden kaynaklanan hormon dengesizlikleri, yada over (yumurtalık) veya testislerden aşırı hormon salınımı gibi ciddi nedenler bulunabilir.
Hirsutizm hastalığının belirtileri; kişinin alışılmış olağan vücut tüylerinin dışında erkeksi bölgelerde kalın kaba kılların fark edilmesi şeklindedir. Derimizde ayva tüyü olarak bilinen ince, açık renkli ve deriye yatık şekilde bulunan kıllara vellüs tüyleri denilmektedir.
Aşırı Tüylenmenin Nedenleri
Hirsutizm, hormonal dengesizliklerden kaynaklanabileceği gibi, genetik ve çevresel faktörlerden de etkilenebilir. Aşağıdaki faktörler aşırı tüylenmenin başlıca nedenleridir:
Hormonal Dengesizlikler:
Androjen Hormonları: Hirsutizm, genellikle yüksek düzeyde androjen (erkek hormonu) bulunmasından kaynaklanır. Testosteron gibi androjenlerin artışı, vücutta kıllanmayı artırabilir.
Polikistik Over Sendromu (PCOS): PCOS, kadınlarda yaygın bir hormonal bozukluktur ve hirsutizme neden olan en yaygın durumlardan biridir. Yüksek insülin seviyeleri ve hormonal dengesizlikler, aşırı kıllanmayı tetikleyebilir.
Adrenal Bozukluklar: Adrenal bezlerden fazla hormon üretimi (örneğin, adrenal virilizm) hirsutizme yol açabilir.
Genetik Faktörler:
Aile öyküsü, hirsutizm gelişiminde önemli bir rol oynayabilir. Bazı etnik gruplarda (örneğin, Akdeniz, Orta Doğu kökenli kadınlar) hirsutizm görülme sıklığı daha fazladır.
İlaç Kullanımı:
Bazı ilaçlar, aşırı tüylenmeye neden olabilir. Özellikle anabolik steroidler, hormon tedavileri ve bazı psikiyatrik ilaçlar hirsutizmi artırabilir.
Obezite:
Obezite, insülin direncine ve hormonal dengesizliklere yol açarak hirsutizmi artırabilir. Yağ dokusunun fazla olması, androjen seviyelerinin yükselmesine neden olabilir.
Diğer Tıbbi Durumlar:
Hirsutizme neden olabilecek diğer durumlar arasında Cushing sendromu, tiroid hastalıkları ve hipofiz tümörleri sayılabilir.
Aşırı Tüylenmenin Belirtileri
Aşırı tüylenme, genellikle aşağıdaki belirtilerle kendini gösterir:
Yüzde Kıllanma: Çene, üst dudak, yanaklar ve alın bölgelerinde kalın ve koyu kılların çıkması.
Vücutta Kıllanma: Göğüs, sırt, karın ve bacaklarda yoğun kıllanma.
Saç Dökülmesi: Androjen düzeylerinin yüksek olması, saçların incelmesine ve dökülmesine neden olabilir (androjenetik alopecia).
Akne: Ciltte yağ bezlerinin aşırı çalışması, sivilce ve akne oluşumuna yol açabilir.
Adet Düzensizlikleri: Hirsutizm genellikle hormonal bozukluklarla ilişkilidir ve adet döngüsündeki düzensizlikler de gözlemlenebilir.
Aşırı Tüylenmenin Teşhisi
Hirsutizm teşhisi, genellikle aşağıdaki yöntemlerle konulur:
Tıbbi Geçmiş ve Fiziksel Muayene: Doktor, hastanın tıbbi geçmişini alır ve fiziksel muayene yapar. Aşırı kıllanma bölgeleri ve diğer belirtiler değerlendirilir.
Hormonal Testler: Kan testleri ile testosteron, DHEA-S (dehidroepiandrosteron sülfat) ve diğer hormon düzeyleri ölçülür. Anormal düzeyler, hormonal dengesizliklerin belirlenmesine yardımcı olur.
Ultrason: Polikistik over sendromu şüphesi varsa, yumurtalıkların ultrason ile görüntülenmesi gerekebilir.
Diğer Testler: Gerekli görüldüğünde, tiroid fonksiyon testleri ve adrenal bezleri değerlendiren testler yapılabilir.
Aşırı Tüylenmenin Tedavisi
Hirsutizm tedavisi, temel nedenlere bağlı olarak değişir. Tedavi yöntemleri şunları içerebilir:
Yaşam Tarzı Değişiklikleri:
Diyet ve Egzersiz: Sağlıklı beslenme ve düzenli fiziksel aktivite, hormon dengesizliğini azaltmaya yardımcı olabilir. Kilo kaybı, insülin düzeylerini etkileyebilir ve kıllanmayı azaltabilir.
İlaç Tedavisi:
Hormonal Kontraseptifler: Doğum kontrol hapları, hormonal dengeyi sağlamak ve aşırı kıllanmayı azaltmak için kullanılabilir. Bu ilaçlar, östrojen ve progesteron içerdikleri için androjen seviyelerini düşürebilir.
Anti-Androjen İlaçlar: Spironolakton gibi ilaçlar, androjen etkilerini bloke ederek aşırı kıllanmayı azaltabilir.
Metformin: İnsülin direnci olan PCOS’lu kadınlarda insülin seviyelerini dengelemek için kullanılabilir.
Topikal Tedaviler:
Eflornitin Kremi: Yüzdeki tüylenmeyi azaltmak için kullanılabilen bir kremdir. Hızlı bir etki göstermese de düzenli kullanımla etkili olabilir.
Fiziksel Yöntemler:
Tüy Alma Yöntemleri: Lazer epilasyon, elektroliz, ağda, tıraş ve ip ile tüy alma gibi yöntemler, aşırı kıllanmanın görünümünü azaltmada yardımcı olabilir. Lazer epilasyon, kalıcı sonuçlar sağlama potansiyeline sahiptir.
Dermatolojik Tedavi: Cilt doktoru, aşırı tüylenmenin tedavisinde özel yöntemler ve tedavi protokolleri önerebilir.
Aşırı Tüylenmenin Önlenmesi
Hirsutizm, genetik bir durum olabileceği için tam olarak önlenemeyebilir, ancak sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, hormonal dengesizlikleri azaltabilir. Aşağıdaki önlemler, hirsutizm riskini azaltmada yardımcı olabilir:
Sağlıklı Beslenme: Dengeli ve besleyici bir diyet, kilo kontrolüne yardımcı olur ve hormonal dengeyi destekler.
Düzenli Egzersiz: Haftada en az 150 dakika orta şiddetli fiziksel aktivite yapmak, insülin duyarlılığını artırabilir.
Stres Yönetimi: Stres, hormon dengesizliğine neden olabilir. Meditasyon, yoga ve diğer gevşeme teknikleri, stresle başa çıkmada yardımcı olabilir.
Düzenli Sağlık Kontrolleri: Hormonal dengesizlikleri tespit etmek için düzenli sağlık kontrolleri yaptırmak önemlidir.
Sonuç
Aşırı tüylenme (hirsutizm), kadınların yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilen yaygın bir durumdur. Hormonal dengesizlikler, genetik ve çevresel faktörler hirsutizme neden olabilir. Doğru tanı ve tedavi ile bu durum yönetilebilir. Kadınların sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemeleri, hormonal dengeyi korumalarına ve aşırı tüylenme ile başa çıkmalarına yardımcı olabilir. Hirsutizm sorunu yaşayan bireylerin, durumlarını değerlendirmek ve uygun tedavi seçeneklerini bulmak için bir sağlık profesyoneline başvurması önemlidir.