Adet Düzensizlikleri
Prof. Dr. Ela Temeloğlu Keskin
Adet Düzensizlikleri
Adet düzensizlikleri, kadının adet döngüsünde meydana gelen sapmalar ve anormallikler olarak tanımlanır. Kadınların üreme döneminde düzenli aralıklarla meydana gelen adet döngüsü, genellikle 28 gün sürer. Ancak bu süre kişiden kişiye değişebilir ve 21 ile 35 gün arasında normal kabul edilir.
Adet kanaması ise 2-7 gün arasında değişebilir. Adet döngüsündeki sapmalar, kanama miktarında veya süresinde anormal değişiklikler olması, kadının yaşam kalitesini etkileyebileceği gibi, altta yatan bazı sağlık sorunlarının işareti de olabilir.
Adet düzensizlikleri çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir ve bu durumun nedenleri, fizyolojik süreçlerden hormonal bozukluklara kadar geniş bir yelpazede yer alabilir. Bu yazıda adet düzensizliklerinin nedenleri, belirtileri ve tedavi yöntemlerine dair detaylı bir inceleme sunulacaktır.
Normal Adet Döngüsü Nasıldır?
Normal bir adet döngüsü, hipotalamus, hipofiz bezi ve yumurtalıkların karmaşık etkileşimi ile kontrol edilir. Adet döngüsü dört temel evrede incelenir:
Menstrüel Evre (Adet Dönemi): Yaklaşık 2-7 gün sürer. Rahim iç tabakası (endometrium) dökülerek vajinal yoldan dışarı atılır.
Foliküler Evre: Adet kanamasının bitimi ile başlar. Yumurtalıklarda folikül gelişimi başlar ve östrojen hormonu salgılanır.
Ovulasyon (Yumurtlama) Evresi: Yaklaşık 14. günde meydana gelir. Olgunlaşan yumurta folikülden serbest bırakılır ve fallop tüplerine geçer.
Luteal Evre: Yumurta döllenmezse, progesteron seviyeleri düşer ve rahim iç tabakası yeniden dökülmeye başlar, adet kanaması meydana gelir.
Bu döngüdeki herhangi bir bozulma, adet düzensizliklerine yol açabilir.
Adet Düzensizliklerinin Türleri
Adet düzensizlikleri birçok farklı şekilde kendini gösterebilir. En yaygın adet düzensizlikleri şunlardır:
Oligomenore: Adet döngüsünün normalden uzun sürmesi, yani 35 günden daha uzun aralıklarla adet görmek. Oligomenore genellikle hormonal dengesizlikler ile ilişkilidir.
Polimenore: Adet döngüsünün normalden kısa sürmesi, yani 21 günden daha kısa aralıklarla adet görmek. Bu durum aşırı kan kaybına ve diğer sağlık sorunlarına yol açabilir.
Amenore: Adetin tamamen durmasıdır. Primer amenore, bir kadının 16 yaşına kadar hiç adet görmemesi, sekonder amenore ise daha önce düzenli adet gören bir kadının 3 veya daha fazla ay boyunca adet görmemesi olarak tanımlanır.
Menoraji: Adet kanamasının normalden fazla olması ya da uzun sürmesidir. Menoraji, aşırı kan kaybına bağlı kansızlık (anemi) riskini artırabilir.
Metroraji: Adet dönemleri arasında düzensiz kanamalar yaşanmasıdır.
Disfonksiyonel Uterin Kanama: Altta yatan bir patoloji olmaksızın adet kanamasının anormal şekilde olmasıdır. Özellikle menopoza yakın dönemlerde daha yaygın görülebilir.
Adet Düzensizliklerinin Nedenleri
Adet düzensizliklerinin birçok nedeni olabilir ve bunlar hormonal dengesizliklerden üreme organlarındaki yapısal sorunlara kadar geniş bir yelpazede yer alır. İşte adet düzensizliklerinin başlıca nedenleri:
Hormonal Dengesizlikler
Adet döngüsünün düzenlenmesinde hormonlar kritik bir rol oynar. Östrojen, progesteron, luteinizan hormon (LH) ve folikül stimülan hormon (FSH) gibi hormonların seviyelerindeki dalgalanmalar adet düzensizliklerine yol açabilir. Hormonal dengesizlikler genellikle şu durumlarla ilişkilidir:
Polikistik Over Sendromu (PKOS): Yumurtalıkların normalden fazla androjen (erkeklik hormonu) üretmesine neden olan bu sendrom, adet düzensizliklerinin yaygın bir nedenidir. PKOS'lu kadınlar genellikle düzensiz ya da hiç adet görmez.
Hipotiroidizm: Tiroid bezinin az çalışması sonucunda ortaya çıkan bu durum, metabolizmayı yavaşlatarak adet düzensizliklerine yol açabilir.
Hipertiroidizm: Tiroid bezinin aşırı aktif olması durumunda da adet düzensizlikleri görülebilir.
Hiperprolaktinemi: Hipofiz bezinden aşırı prolaktin hormonu salgılanması, adet döngüsünde aksamalara neden olabilir.
Erken Yumurtalık Yetmezliği: Yumurtalıkların 40 yaşından önce işlevini yitirmesi durumudur ve adet düzensizlikleri ile karakterizedir.
Yapısal Sorunlar
Rahim ve diğer üreme organlarındaki yapısal sorunlar da adet düzensizliklerine neden olabilir. Bu yapısal bozukluklar şunları içerir:
Miyomlar: Rahim içinde yer alan iyi huylu tümörler, adet kanamalarının miktarını ve süresini etkileyebilir.
Polipler: Rahim iç tabakasındaki küçük, iyi huylu büyümeler olan polipler de düzensiz kanamalara neden olabilir.
Endometriozis: Rahim iç tabakasının (endometrium) rahim dışına yerleşmesiyle karakterize bu durum, ağrılı ve düzensiz adet kanamaları ile kendini gösterir.
Pelvik İnflamatuar Hastalık (PID): Üreme organlarında enfeksiyonlara neden olan PID, adet düzensizliklerine yol açabilir.
Asherman Sendromu: Rahim iç tabakasındaki yapışıklıklar, adet döngüsünde sorunlara neden olabilir.
Yaşam Tarzı Faktörleri
Yaşam tarzı değişiklikleri de adet döngüsünü etkileyebilir:
Aşırı Egzersiz: Profesyonel sporcular ya da yoğun egzersiz yapan bireylerde vücut yağ oranının düşmesi adet döngüsünü olumsuz etkileyebilir.
Stres: Kronik stres, hipotalamusun normal hormon salgılamasını bozarak adet düzensizliklerine yol açabilir.
Kilo Değişiklikleri: Aşırı kilo kaybı veya aşırı kilo alma, hormon dengesini bozarak adet düzensizliklerine neden olabilir. Özellikle anoreksiya gibi yeme bozukluklarında bu durum sıklıkla görülür.
Beslenme Yetersizlikleri: Yetersiz beslenme ya da yetersiz kalori alımı, hormon seviyelerini etkileyerek adet döngüsünde aksamalara yol açabilir.
İlaçlar ve Tedaviler
Doğum Kontrol Hapları: Hormonal doğum kontrol yöntemleri, özellikle ilk kullanıldıklarında adet döngüsünü etkileyebilir.
Kemoterapi ve Radyoterapi: Kanser tedavileri, yumurtalıkların işlevini bozarak adet düzensizliklerine neden olabilir.
Antidepresanlar ve Antipsikotikler: Bazı psikiyatrik ilaçlar, adet döngüsünü etkileyebilir.
Diğer Nedenler
Kronik Hastalıklar: Diyabet, böbrek hastalıkları veya karaciğer hastalıkları gibi kronik hastalıklar, hormon dengelerini bozarak adet düzensizliklerine yol açabilir.
Gebelik: Hamilelik, adet görmemenin en yaygın nedenidir. Ancak, düşük yapma ya da dış gebelik gibi durumlarda da düzensiz kanamalar meydana gelebilir.
Emzirme: Doğum sonrası emzirme dönemi boyunca prolaktin hormonu artışı, adet görmeyi geciktirebilir.
Adet Düzensizliklerinin Belirtileri
Adet düzensizliklerinin belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir, ancak en yaygın belirtiler şunlardır:
Adet dönemlerinin düzensiz olması
Adet kanamasının normalden daha fazla veya daha az olması
Adet kanamasının uzun sürmesi
İki adet dönemi arasında kanama olması
Şiddetli adet krampları (dismenore)
Adet görememe (amenore)
Adet Düzensizliklerinin Tanısı
Adet düzensizliklerinin nedenini belirlemek için doktorlar birkaç farklı tanı yöntemine başvurabilir. Tanı koyma süreci, genellikle ayrıntılı bir tıbbi geçmiş alma, fizik muayene ve bazı laboratuvar testlerini içerir:
Kan Testleri: Hormon seviyelerini ölçmek için yapılır. Özellikle FSH, LH, östrojen, progesteron, tiroid hormonları ve prolaktin seviyeleri kontrol edilir.
Pelvik Ultrason: Yumurtalıklar ve rahimde yapısal bozuklukları tespit etmek için kullanılır.
Endometrial Biyopsi: Rahim iç tabakasından örnek alınarak kanamanın nedeninin belirlenmesine yardımcı olur.
Histeroskopi: Rahim içi görüntüleme yapılır ve anormallikler tespit edilebilir.
Adet Düzensizliklerinin Tedavisi
Adet düzensizliklerinin tedavisi, altta yatan nedene bağlı olarak değişir. Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:
Hormonal Tedaviler: Hormon dengesizliği olan durumlarda doğum kontrol hapları, progesteron takviyeleri veya diğer hormonal tedaviler kullanılabilir.
Cerrahi Müdahale: Miyomlar, polipler veya endometriozis gibi yapısal sorunlarda cerrahi tedavi gerekebilir.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Kilo verme, stres yönetimi ve sağlıklı bir diyet gibi değişiklikler adet döngüsünü düzenlemeye yardımcı olabilir.
İlaç Tedavileri: Adet düzensizliklerine neden olan altta yatan hastalıkların tedavisi için ilaçlar kullanılabilir.
İntrauterin Cihaz (RİA): Özellikle menoraji tedavisinde hormon içeren RİA'lar kullanılabilir.
Sonuç
Adet düzensizlikleri, kadın sağlığını olumsuz etkileyen yaygın bir sorundur. Hormonal dengesizlikler, yapısal bozukluklar ve yaşam tarzı faktörleri bu soruna yol açabilir. Adet düzensizliklerinin tedavisi, nedenine göre planlanmalı ve kadının genel sağlık durumu göz önünde bulundurulmalıdır.